डॉ. आनंद संचेती, , नागपूर हृदयविकाराचे प्रमुख लक्षण म्हणजे छातीत दुखणे. हृदयाच्या स्नायूंना आवश्यक रक्त, प्राणवायूचा पुरवठा होत नसेल, तर हे लक्षण दिसून येते. छातीत दुखणे, जडपणा वाटणे, गच्च वाटणे, आवळल्यासारखे वाटणे, अस्वस्थपणा वाटणे, गुदमरल्याची भावना होणे, दम लागणे, खांदे दुखणे, दंड आणि पूर्ण हात दुखणे, मान दुखणे, पाठ दुखणे, खालच्या जबड्याकडे सरकल्यासारखे वाटणे अशीही लक्षणे दिसतात. हृदयविकारात घाम येतो, छातीतून आरपार पाठीपर्यंत दुखते, चक्कर येते, जळजळ वाटते. अशावेळी डॉक्टरांना भेटा. त्यांचा सल्ला घ्या. डॉक्टांनी सांगितलेली औषधे न चुकता घ्या. छातीत दुखल्यास थोडे थांबा. वेगाने चालणे टाळा. १५ मिनिटांपर्यंत दुखणे थांबले नाही तर डॉक्टरांना गाठा. हृदयविकाराचा झटका : अरुंद रक्तवाहिन्यांतून जाणाऱ्या रक्तात गुठळी तयार होते. त्यामुळे रक्तप्रवाह पूर्णपणे बंद झाला तर पुढील भागास प्राणवायू मिळत नाही. तेथील स्नायू मृत होतात. याला हृदयविकाराचा झटका म्हणतात. याची लक्षणे आधी वर्णन केल्याप्रमाणेच असतात. परंतु तीव्र असतात. यात पोटात वेगळाच त्रास जाणवतो. बराच घाम येतो. छातीत अस्वस्थ वाटते. गच्चपणा वाढत जातो. मोठ्या प्रमाणावर चक्कर येते. मानेत, खालच्या जबड्याकडे दुखणे वाढते. वेदना तीव्र असतात. ही लक्षणे १० मिनिटांत कमी झाली नाहीत, तर तत्काळ डॉक्टरांकडे जावे. नियमित तपासण्या करा : लक्षणे पाहता डॉक्टर काही तपासण्या करायला सांगू शकतात. त्यामुळे हृदयविकाराचे निदान निश्चित होते. उपचारांची दिशा ठरविता येते. यात बरेचदा छातीचा एक्स-रे, रक्ताच्या काही तपासण्या असतात. ईसीजी केला जातो. त्यातून हृदयाच्या स्नायूंना दुखापत झाली का, ते समजते. काहींना ईको कार्डिओग्राम करावा लागतो. या तपासणीमुळे हृदयाची अंतर्गत रचना प्रत्यक्ष पडद्यावर पाहता येते. हृदयातील कप्पे, झडपा, हृदयाची हालचाल आणि हृदयाअंतर्गत रक्ताभिसरण दिसते. बरेचदा त्रास जास्त असेल तर डाव्या कुशीवर थोडे तिरपे झोपवून तपासणी केली जाते. शल्यक्रियेपूर्वीच्या तपासण्या : यासाठी ट्रेडमील टेस्ट घेण्यात येते. यात ट्रेडमीलवर जाण्यापूर्वी एक ईसीजी काढला जातो व श्रम झाल्यानंतर दुसरा ईसीजी केला जातो. ही चाचणी नॉर्मल आली तर सहसा तुम्हाला हृदय रक्तवाहिन्यांचा विकार नाही असा निष्कर्ष काढायला हरकत नाही. पण हे १०० टक्के खरे नाही. काही जणांना ही चाचणी नॉर्मल असूनही हृदय रक्तवाहिनी विकास असू शकतो. आणखी एका चाचणीत शरीरात इंजेक्शन दिले जाते. त्याला Invasive Test किंवा भेदी चाचणी म्हणतात. थॅलियन स्कॅनचीही काही जणांना गरज भासते. ही टीएमटीसारखीच चाचणी असते. फरक इतकाच की, यात व्यायामाला सुरुवात करण्यापूर्वी एक विशिष्ट पदार्थ इंजेक्शनद्वारे शरीरात सोडला जातो. बरेचदा ही तपासणी अनावश्यक, निरुपयोगी ठरते. फार कमी वेळा ती निर्णायक ठरते. कोरोनरी अॅन्जीओग्राफीही केली जाते. ही चाचणी हृदयविकारासाठी निर्णायक आहे. यासाठी १२ ते २४ तास दवाखान्यात राहावे लागते.
