रेल्वेने प्रवास करताना आपल्या मनात अनेक प्रश्न येतात, त्यातलाच एक महत्त्वाचा प्रश्न म्हणजे, प्रवासी गाडी चालवणाऱ्या लोको पायलटचा पगार जास्त असतो की मालगाडी चालवणाऱ्याचा? यावर अनेक लोक आपापले अंदाज बांधतात. पण या प्रश्नाचे उत्तर तुमच्या अपेक्षेपेक्षा वेगळे आहे. रेल्वेमधील लोको पायलटचा पगार ट्रेनच्या प्रकारावर अवलंबून नसतो, तर त्याच्या अनुभव आणि पदावर आधारित असतो.
पगार कशावर ठरतो?
1. सहाय्यक लोको पायलट (Assistant Loco Pilot): रेल्वेत रुजू झाल्यानंतर कोणताही लोको पायलट सुरुवातीला सहाय्यक लोको पायलट म्हणून काम करतो. तो लोको पायलटला मदत करतो आणि हळूहळू अनुभव मिळवतो.
2. लोको पायलट (Loco Pilot): काही वर्षांच्या अनुभवानंतर आणि पदोन्नती मिळाल्यावर तो लोको पायलट बनतो. तो मालगाडी किंवा प्रवासी गाडी चालवू शकतो.
3. मेल एक्सप्रेस लोको पायलट (Mail Express Loco Pilot): यानंतर सर्वात जास्त अनुभव असलेल्या लोको पायलटला मेल एक्सप्रेस किंवा प्रवासी ट्रेन चालवण्याची संधी मिळते.
पगार आणि कामाची पद्धत
प्रवासी ट्रेन आणि मालगाडी चालवणाऱ्या लोको पायलटच्या पगारात फारसा फरक नसतो. काही विशिष्ट प्रकरणांमध्ये, मालगाडी चालवणाऱ्या लोको पायलटला जास्त वेतन मिळू शकते. पण साधारणपणे, दोन्ही प्रकारच्या ट्रेन चालवणाऱ्या लोको पायलटचा पगार सारखाच असतो. पगारातील फरक ट्रेनच्या प्रकारावर नाही, तर लोको पायलटच्या कामाच्या स्वरूप आणि जबाबदारीवर अवलंबून असतो.
पदोन्नती आणि संधी
रेल्वेच्या नियमांनुसार, लोको पायलटच्या पदोन्नतीचा क्रम निश्चित असतो. सहाय्यक लोको पायलटपासून सुरुवात करून, तो टप्प्याटप्प्याने मालगाडी, त्यानंतर प्रवासी ट्रेन आणि शेवटी मेल एक्सप्रेस ट्रेनचा लोको पायलट बनतो. त्यामुळे, कोणती ट्रेन चालवत आहे यापेक्षा त्याचा अनुभव आणि पदोन्नतीचा टप्पा महत्त्वाचा ठरतो.
एकंदरीत, लोको पायलटचा पगार ही त्याच्या जबाबदारी आणि पदावर आधारित असते, ट्रेनच्या प्रकारावर नाही. त्यामुळे पुढच्या वेळी जेव्हा तुम्ही कोणत्याही ट्रेनमधून प्रवास कराल, तेव्हा लोको पायलटचा पगार त्याच्या मेहनतीवर आणि अनुभवावर ठरतो, हे लक्षात ठेवा.
लोको पायलटच्या पगारावर परिणाम करणारे घटक
लोको पायलटच्या पगारात अनेक घटक योगदान देतात, जे केवळ त्यांच्या ग्रेडवर अवलंबून नसतात.
1. कामाचे तास : लोको पायलटच्या पगारात ओव्हरटाईमचा (overtime) मोठा वाटा असतो. काहीवेळा त्यांना सलग जास्त तास काम करावे लागते, ज्यासाठी त्यांना अतिरिक्त वेतन मिळते. मालगाडी चालवणाऱ्या लोको पायलटला अनेकदा रात्रीच्या वेळी किंवा दुर्गम भागात काम करावे लागते, ज्यामुळे त्यांना विशिष्ट भत्ता (allowance) मिळू शकतो.
2. जोखीम भत्ता : काही मार्गांवर किंवा विशेषतः रात्रीच्या शिफ्टमध्ये काम केल्यास लोको पायलटला जोखीम भत्ता दिला जातो. मालगाडीचे वजन जास्त असल्यामुळे ती नियंत्रित करणे अधिक कठीण असते, ज्यामुळे काहीवेळा त्यांना अधिक भत्ता मिळू शकतो.
3. शिफ्ट आणि रात्रीची ड्युटी : रात्रीच्या वेळी काम करणाऱ्या लोको पायलटला ‘नाइट ड्युटी अलाउन्स’ (night duty allowance) मिळतो, ज्यामुळे त्यांचा पगार वाढतो.
4. प्रवासादरम्यानचे भत्ते : जेव्हा लोको पायलट एका शहरातून दुसऱ्या शहरात जातात, तेव्हा त्यांना ‘रनिंग अलाउन्स’ (running allowance) दिला जातो. हा भत्ता त्यांच्या प्रवासाच्या वेळेनुसार आणि अंतरावर ठरतो.
